”อาถรรพ์คู่อริเทพาอารักษ์ของพระแก้ว-พระบาง
ความเชื่อเรื่องผีอารักษ์ประจำพระพุทธรูปสำคัญ กับการล้มสลายของพระเจ้ากรุงธนบุรี”
โดย อัษฎางค์ ยมนาค
ชาวล้านช้างเชื่อถือกันมาแต่โบราณว่า พระพุทธรูปสำคัญย่อมมี “ผี” หรือ “เทพยดาอารักษ์”ประจำพระพุทธรูป
ผู้ปฏิบัติบูชาจำต้องเซ่นบวงสรวงผีที่รักษาพระพุทธรูปด้วย เพราะถ้า “ผี” หรือ “เทพยดาอารักษ์”ประจำพระพุทธรูป นั้นไม่ได้ความพอใจ ก็อาจบันดาลให้เกิดภัยอันตรายต่างๆ
หรืออีกอย่างหนึ่งถ้า “ผี” หรือ “เทพยดาอารักษ์”ที่รักษาพระพุทธรูปต่างพระองค์เป็นอริกัน หากนำเอาพระพุทธรูปนั้นไว้ใกล้กัน ก็มักเกิดอันตราบด้วยผีวิวาทกัน เลยขัดเคืองต่อผู้ปฏิบัติบูชา
เมื่อครั้งสมเด็จพระเจ้าตากสิน แต่งตั้งให้เจ้าพระยาจักรี (ต่อมาคือรัชกาลที่ 1)ไปตีเวียงจันทร์ แล้วได้อัญเชิญพระแก้วและพระบางกลับมากรุงธนบุรีด้วย
เป็นที่น่าสังเกตว่าตลอดสมัยกรุงศรีอยุธยา ไม่เคยมีพระมหากษัตริย์อยุธยาองค์ใดสนใจพระแก้วและพระบางเลย แต่ทำไมสมัยกรุงธนบุรีถึงให้ความสำคัญกับพระทั้ง 2 องค์นี้
ซึ่งสมเด็จพระเจ้าตากสิน ให้ความสำคัญต่อพระทั้ง 2 องค์อย่างเห็นได้ชัด โดยพระองค์ได้ส่งสมเด็จฯเจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์ เสด็จขึ้นไปรับพระแก้วพระบางถึงเมืองสระบุรี พร้อมขบวนแห่และงานสมโภชที่ยิ่งใหญ่
แต่แล้วลางบอกเหตุอาเพศก็บังเกิดขึ้นตั้งแต่เริ่มต้น กล่าวคือ เกิดอุบัติเหตุเรือของพระองค์เจ้าคันธงษ์ล่มหน้าวัดระฆัง ทำให้ขุนนางน้อยใหญ่ถูกลงอาญา
แต่สมเด็จพระเจ้าตากสิน มิได้ทรงเฉลียวพระทัยกับอาเพศนั้น ซึ่งหลังจากได้อัญเชิญพระแก้วพระบางมากรุงธนบุรีไม่นานก็เกิดเหตุให้สมเด็จพระเจ้าตากสินเสียพระสติจนกรุงธนบุรีล้มในที่สุด
ต่อมาเมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกขึ้นครองราช และได้สร้างกรุงเทพมหานครขึ้นบนฝั่งตรงข้ามกรุงธนบุรี และโปรดให้ทรงสร้างวัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยโปรดให้อัญเชิญพระแก้วมรกตมาประดิษฐานเมื่อ พ.ศ. 2327
ครั้งนั้นโปรดให้อัญเชิญ”พระบาง”อันเป็นพระพุทธรูปสำคัญคู่เมืองหลวงพระบาง แล้วตกไปเป็นของพระเจ้ากรุงศรีสัตนาคนหุตอยู่ ณ เมืองเวียงจันทน์ มายังกรุงธนบุรีพร้อมกับพระแก้วมรกต
แล้วในเวลาต่อมาเมืองสร้างกรุงเทพ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกก็ได้ทรงอัญเชิญพระบางลงมาพร้อมกับพระแก้วมรกต เข้ามาประดิษฐานไว้ด้วยกันในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
เจ้านันทเสนบุตร พระเจ้าล้านช้าง กราบบังคลทูลว่าผีซึ่งรักษาพระแก้วมรกตกับพระบางเป็นอริกัน พระพุทธรูป 2 พระองค์นั้นอยู่ด้วยกันในที่ใด มักมีเหตุภัยอันตราย
โดยอ้างอุทาหรณ์แต่เมื่อครั้งพระแก้วมรกตอยู่เมืองเชียงใหม่ กรุงศรีสุตนาคนหุตก็อยู่เย็นเป็นสุข
ครั้งพระเจ้าไชยเชษฐาเชิญพระแก้วมรกตจากเมืองเชียงใหม่ไปไว้ด้วยกับพระบางที่เมืองหลวงพระบาง เมืองเชียงใหม่ก็เป็นกบฏต่อกรุงศรีสุตนาคนหุต
รวมทั้งโดนพม่าบุกมาโจมตีล้านช้าง จนต้องย้ายราชธานีลงมาตั้งอยู่ ณ นครเวียงจันทน์
แต่ก็ได้อัญเชิญพระบางลงมาไว้นครเวียงจันทน์กับพระแก้วมรกตด้วยกันอีก ก็เกิดเหตุจลาจลต่างๆ บ้านเมืองไม่ปกติ และเสียนครเวียงจันทน์ให้กับกรุงธนบุรีในเวลาต่อมา
ครั้งอัญเชิญพระแก้วมรกตกับพระบางลงมาไว้ด้วยกันในกรุงธนบุรี ไม่ช้าก็เกิดเหตุจลาจลขึ้นในกรุงธนบุรี พระเจ้าตากสินก็เกิดเสียสติวิปลาส
พระเจ้าไชยเชษฐาทูลขออย่าให้ทรงประดิษฐานพระบางกับพระแก้วมรกตไว้ด้วยกัน
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงพระราชดำริว่า พระบางก็ไม่ใช่พระพุทธรูปซึ่งมีลักษณะงาม เป็นแต่พวกชาวศรีสัตนาคนหุตนับถือกัน จึงโปรดให้ส่งพระบางคืนขึ้นไปไว้ ณ นครเวียงจันทน์
หลังจากที่รัชกาลที่ 1 พระราชทานพระบางกลับไปที่เมืองหลวงพระบาง ผ่านมาอีก 2 รัชกาล ในสมัยรัชกาลที่ 3 เกิดกบฎเจ้าอนุวงศ์
เจ้าพระยาราชสุภาวดี (สิงห์ สิงหเสนี) ได้นำกองทัพสยามเข้าตีเวียงจันทน์ จนมีชัยชนะ และได้ตัวเจ้าอนุวงศ์มา
เจ้าพระยาราชสุภาวดีเอง ก็ได้รับการปูนบำเหน็จขึ้นเป็นอัครมหาเสนาบดี ที่สมุหนายก ในราชทินนาม “เจ้าพระยาบดินทรเดชา”
จากชัยชนะในครั้งนี้ ได้มีการเชิญพระพุทธรูปสำคัญจากล้านช้างมาหลายองค์ เช่น พระเสริม พระใส พระแซกคำ ที่ได้ประดิษฐานในแผ่นดินไทยมาจนทุกวันนี้ และที่แน่นอน คือ “พระบาง” ก็ได้รับการอัญเชิญกลับมาที่กรุงเทพอีกครั้งด้วย
แต่ชะรอยว่าล้นเกล้าฯ รัชกาลที่ 3 จะทรงทราบในความเชื่อเรื่องนี้อยู่แล้ว จึงได้พระราชทานพระบางนี้ ให้เจ้าพระยาบดินทรเดชา เชิญไปประดิษฐาน ณ วัดจักรวรรดิราชาวาส อันเป็นวัดประจำสกุล ซึ่งอยู่นอกกรุง
(ยังมีวิหารที่เคยประดิษฐานพระบาง ณ วัดจักรวรรดิฯ สืบมาจนปัจจุบัน)
พระบางประดิษฐานที่วัดจักรวรรดิฯ มาจนถึงรัชกาลที่ 4 ก็ได้เกิดเหตุพิบัติหลายประการ มีฝนแล้งเป็นต้น ต่อเนื่องกันหลายปี
ชาวกรุงก็ได้ร่ำลือกันว่า ด้วยเหตุที่พระบางและพระแก้วมรกตประดิษฐานไว้ด้วยกัน ความทราบถึงพระเนตรพระกรรณ จึงได้พระราชทานพระบางกลับคืนสู่หลวงพระบาง และพระบางก็ได้ประดิษฐานเป็นการถาวร ณ เมืองหลวงพระบาง นับแต่นั้นเป็นต้นมา
หรืออาถรรพ์คู่อริเทพาอารักษ์ของพระแก้ว-พระบาง คือเรื่องเหนือธรรมชาติที่บังเอิญเกิดขึ้นกับสมเด็จพระเจ้าตากสินทำให้เสียพระสติจนทำให้กรุงธนบุรีล้มไปในเวลาสั้น
